Chính sách công là gì? Vai trò, đặc điểm & phân loại

Chính sách công là gì và tại sao nó lại là "kim chỉ nam" cho mọi hoạt động của Nhà nước, chi phối trực tiếp đến sự phát triển kinh tế – xã hội và đời sống người dân? Chính sách công không chỉ là những quy định pháp luật mà còn là chuỗi các quyết định có bản chất chính trị, được Nhà nước ban hành nhằm giải quyết một vấn đề cụ thể, phục vụ lợi ích chung của cộng đồng. Các công cụ như chính sách tài khóa thường được triển khai thông qua các chính sách công để điều tiết nền kinh tế vĩ mô. 

Bài viết hôm nay của DSC Tài Chính Số sẽ đi sâu vào vai trò thiết yếu của chính sách công trong việc định hướng, tạo động lực, khắc phục hạn chế thị trường, thiết lập cân đối phát triển, quản lý nguồn lực, tạo môi trường thuận lợi và thúc đẩy phối hợp liên ngành. 

Đồng thời, chúng ta sẽ khám phá các đặc điểm và cách phân loại chính sách công theo chủ thể ban hành và chức năng, cùng với những ví dụ điển hình về chính sách xóa đói giảm nghèo tại Việt Nam và chính sách một con của Trung Quốc, từ đó có cái nhìn toàn diện về công cụ quản lý xã hội mạnh mẽ này.

Khái niệm chính sách công là gì?

Chính sách trong tiếng Anh là Policy. Chính sách là những hướng dẫn, phương pháp, thủ tục, luật lệ, biểu mẫu cụ thể và những công việc hành chính được thiết lập để hỗ trợ và thúc đẩy công việc hướng tới các mục tiêu đề ra.

Chính sách công là chính sách có bản chất thuộc về chính trị. Quá trình ra quyết định chính sách là một quá trình chính trị. Nhưng sản phẩm của quá trình hoạch định chính sách thì dễ nhận thấy hơn, ví dụ như các quy định cụ thể, chi tiết của pháp luật, và ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống xã hội, đến sinh kế của mỗi người. Vì thế, bạn có lý do chính đáng để nên quan tâm tìm hiểu về chính sách.

Chính sách công được làm ra bởi nhà nước. Điều này có nghĩa nhà nước là chủ thể có thẩm quyền quyết định ban hành chính sách công, với những nguồn lực công để đảm bảo chính sách được làm ra theo cách tốt nhất có thể, và thực thi sao cho hiệu lực, hiệu quả.

Như vậy, Chính sách công là chính sách có bản chất thuộc về chính trị. Chính sách công được làm ra bởi nhà nước. Điều này có nghĩa nhà nước là chủ thể có thẩm quyền quyết định ban hành chính sách công. Chính sách công có vai trò rất lớn chi phối đến việc xây dựng và áp dụng pháp luật.

Vai trò của chính sách công

Chính sách công (CSC) đóng vai trò thiết yếu như một công cụ quan trọng giúp nhà nước thực hiện chức năng, nhiệm vụ, duy trì sự tồn tại và phát triển, cũng như thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội và phục vụ người dân. Từ góc nhìn quản lý quốc gia, nhà nước sử dụng CSC để tác động đến các khía cạnh của đời sống xã hội nhằm đạt được mục tiêu phát triển đã đề ra. Ngoài vai trò này, CSC còn có những nhiệm vụ cụ thể như sau:

• Thứ nhất, CSC định hướng cho các đối tượng tham gia vào các hoạt động kinh tế - xã hội theo mục tiêu chung. Chính sách phản ánh thái độ của nhà nước đối với các vấn đề công, từ đó định hình sự tác động của nhà nước lên các chủ thể trong xã hội. Nhờ đó, các chủ thể có thể điều chỉnh hoạt động của mình để đạt được mục tiêu phát triển, đồng thời có thể nhận được sự hỗ trợ hoặc ưu đãi từ phía nhà nước nếu tuân theo định hướng của chính sách.
• Thứ hai, chính sách tạo động lực cho các đối tượng trong xã hội tham gia vào các hoạt động kinh tế - xã hội theo mục tiêu phát triển. Nhà nước thông qua nhiều chính sách khuyến khích, như ưu đãi thuế, tạo điều kiện tiếp cận vốn vay ưu đãi, đơn giản hóa thủ tục hành chính, nhằm động viên các thành phần kinh tế hành động phù hợp với mục tiêu phát triển chung. Điều này không chỉ thúc đẩy sự phát triển mà còn tạo điều kiện cho đầu tư vào các lĩnh vực cần ưu tiên.
• Thứ ba, CSC giúp khắc phục những hạn chế của nền kinh tế thị trường. Mặc dù thị trường tạo ra sự cạnh tranh và thúc đẩy phát triển, nó cũng dẫn đến các tác động tiêu cực như độc quyền, chênh lệch giàu nghèo, và bất ổn kinh tế vĩ mô. Nhà nước thông qua chính sách công để điều chỉnh và giảm thiểu những tác động này, từ đó tạo ra sự cân bằng trong xã hội.
• Thứ tư, chính sách công giúp thiết lập các cân đối trong quá trình phát triển. Để đảm bảo phát triển bền vững, nhà nước cần điều chỉnh các yếu tố như cung - cầu, xuất - nhập khẩu, tiết kiệm - tiêu dùng. Đồng thời, chính sách cũng đảm bảo sự phát triển đồng đều giữa các vùng miền trong cả nước.
• Thứ năm, CSC có vai trò trong việc quản lý và phân bổ các nguồn lực trong xã hội. Nhà nước luôn chú trọng đến việc khai thác và sử dụng hiệu quả các nguồn tài nguyên nhằm phục vụ phát triển lâu dài. Thông qua chính sách, nhà nước kiểm soát quá trình khai thác, sử dụng tài nguyên và phân bổ nguồn lực hợp lý, ví dụ như qua các chính sách về đất đai, xây dựng khu công nghiệp hay bảo vệ môi trường.
• Thứ sáu, chính sách công tạo môi trường thuận lợi cho các hoạt động kinh tế - xã hội. Nhờ các chính sách phát triển thị trường lao động, vốn, khoa học công nghệ, và cơ sở hạ tầng, nhà nước giúp tạo ra điều kiện tốt nhất để các chủ thể xã hội hoạt động.
• Cuối cùng, CSC thúc đẩy sự phối hợp giữa các cấp, các ngành trong quá trình thực thi chính sách. Việc thực hiện chính sách đòi hỏi sự tham gia của nhiều cơ quan và tổ chức khác nhau, tạo nên sự phối hợp nhịp nhàng và hiệu quả trong hoạt động quản lý của nhà nước.

Đặc điểm của chính sách công

Chủ thể ban hành chính sách công là Nhà nước

Chính sách công là một công cụ hữu hiệu để Nhà nước dùng để quản lý xã hội. Bên cạnh các công cụ khác được xây dựng, mang đến nội dung công việc, nhiệm vụ cho các nhóm đối tượng khác nhau. Do đó, chính sách công cũng được các quan có thẩm quyền của Nhà nước xây dựng và ban hành. Được xác định trên cơ sở cần thiết, tất yếu để điều chỉnh các quan hệ xã hội. Cũng như tác động vào các điều kiện kinh tế, xã hội đang có.

Các cơ quan ban hành chính sách công bao gồm: Quốc hội, Chính Phủ, các Bộ, Cơ quan ngang Bộ, Chính quyền địa phương các cấp,… Đây là các cơ quan tham gia vào bộ máy lãnh đạo, ban hành chính sách trong phạm vi thẩm quyền của mình.

Các chính sách được nhà nước ban hành và đảm bảo thực hiện trên thực tế nhằm phát triển kinh tế, duy trì sự ổn định của xã hội. Vừa ràng buộc nhà nước trong quyền lợi, nhu cầu của nhân dân. Vừa mang đến sức mạnh của nhà nước ràng buộc các thành phần kinh tế.

Chính sách công có quyết định liên quan lẫn nhau

Chính sách công là một chuỗi các quyết định, có nội dung thống nhất. Nhằm mục đích cuối cùng là giải quyết một vấn đề chính sách, do một hay nhiều cấp khác nhau trong bộ máy nhà nước ban hành trong một thời gian dài. Qua đó tác động, phản ánh đúng điều kiện hiện tại cũng như nhu cầu thay đổi trong tương lai. Đây là các chính sách cụ thể hóa trong nhiệm vụ, nhu cầu của nhà nước.

Một chính sách công được ban hành có thể chế hóa thành nhiều văn bản pháp luật nhằm tổ chức thực hiện chính sách công trên thực tế. Khi chính sách đó liên quan đến các nhu cầu, tác động lên nhiều đối tượng và tính chất nhiệm vụ

Chính sách công tập trung giải quyết một vấn đề trong xã hội

Chính sách công thường là các kế hoạch, dự định, chiến lược tổng quát về chương trình hành động. Được xác định trong lĩnh vực cụ thể, hướng đến các nhu cầu, mục đích đề ra. Bao gồm một hoặc nhiều lĩnh vực kinh tế xã hội, chính sách công sẽ tập trung giải quyết một hoặc một số vấn đề. Đương nhiên xác định các giải pháp, công việc cho các đối tượng khác nhau.

• Chính sách công có mục đích là nhằm phục vụ lợi ích chung của cộng đồng hoặc của quốc gia

Chính sách công là một công cụ quản lý xã hội, do nhà nước ban hành và đảm bảo thực hiện. Các cơ quan nhà nước trong thẩm quyền của mình thực hiện và quản lý quá trình áp dụng chính sách. Chính sách công có mục đích để điều tiết xã hội vì mục đích chung là sự phát triển của cộng đồng. Tính chất “công” mang đến tiềm năng, lợi ích cho xã hội.

Phân loại chính sách công

Phân loại theo chủ thể ban hành chính sách

Nếu xét theo chủ thể ban hành chính sách, chính sách công được chia thành hai loại:

• Chính sách quốc gia (áp dụng cho toàn bộ đất nước).
• Chính sách địa phương (áp dụng cho cấp tỉnh, cấp huyện, và cấp xã).

Qua đó xác định cho phạm vi tác động và thực hiện của chính sách. Cũng như giải quyết vấn đề và thực tế tồn tại ở các địa phương cụ thể.

Chính quyền trung ương quyết định các chính sách quốc gia cơ bản về đối nội, đối ngoại, về phát triển kinh tế – xã hội, quốc phòng an ninh. Thực hiện trên phạm vi rộng nhất là trong cả nước. Qua đó mang đến cơ sở và định hướng chung cho các nhu cầu thực tế của cả nước.

Chính quyền địa phương cũng có quyền quyết định những chính sách thuộc thẩm quyền của mình. Đảm bảo trong nhu cầu, mục tiêu và quyền hạn được trao. Để phát huy tiềm năng của địa phương và giải quyết các vấn đề kinh tế – văn hoá – xã hội khác có tính đặc thù của địa phương. Từ đó đóng góp và tác động hiệu quả lên các định hướng chung của cả nước.

Chính sách quốc gia luôn là tiêu điểm chủ yếu và quan trọng nhất trong lĩnh vực nghiên cứu chính sách. Đây là nền tảng xây dựng mục tiêu, lý tưởng cũng như triển khai thực hiện trên thực tế. Các kết quả và phương pháp nghiên cứu chính sách quốc gia có thể áp dụng cho nghiên cứu phân tích chính sách địa phương. Từ đó cộng hưởng mang đến hiệu quả, tác động đồng đều trong cả nước.

Phân loại theo chức năng của chính sách

Theo chức năng, có thể xác định ba loại chính sách công sau đây:

Chính sách phân phối

Là những chính sách của nhà nước nhằm phân bổ nguồn tài nguyên quốc gia cho các đối tượng cụ thể trong xã hội. Qua đó xác định các tiềm năng, điều kiện cụ thể dành cho các ngành, các lĩnh vực khác nhau. Chẳng hạn, đó là những chính sách giáo dục, y tế, đầu tư cơ sở hạ tầng,… Mỗi ngành lại có một đặc thù cần đến phân phối để có được hiệu quả.

Chính sách phân phối lại

Là những chính sách điều chỉnh cho cân đối trong các tiềm năng được nhà nước trao trước đó. Hướng tới giảm bớt sự chênh lệch về thu nhập, khả năng tiếp cận các dịch vụ giữa các tầng lớp dân cư. Cũng như hướng đến sự đồng đều trong khả năng tiếp cận quyền, lợi ích. Nhằm thu hẹp khoảng cách giàu nghèo, bất công trong xã hội. Mang đến sự đồng đều, phát triển giữa các vùng khác nhau trong cả nước.

Các chính sách này thường hướng vào việc phân bổ lại các dịch vụ. Như nhà ở, thu nhập, tài sản, quyền lợi công dân giữa các bộ phận nhân dân với nhau.

Chính sách điều tiết

Là những chính sách hướng tới hạn chế sự phát triển của bộ phận này, hoặc tạo điều kiện cho sự phát triển của bộ phận khác. Qua đó thực hiện chủ động các điều chỉnh trong định hướng, nhu cầu của nhà nước. Trong tính chất quản lý, nhà nước phải xác định được ngành nghề, lĩnh vực, hoạt động nào cần đạt ở mức độ nào.

Chính sách điều tiết giống với chính sách phân phối, song mục tiêu của nó là nhằm tạo điều kiện cho các nhóm thiệt thòi trong xã hội có cơ hội vươn lên. Khi các nhóm đó nằm trong định hướng phát triển trong nhu cầu của nhà nước. Bởi nó có thể mang đến các tiềm năng và lợi thế nhất định trong nền kinh tế, xã hội.

Đó có thể là những chính sách điều tiết sự phát triển của nền kinh tế, hoạt động của doanh nghiệp, giao thông, phân phối. Nhưng đó cũng có thể là chính sách hỗ trợ người nghèo, chính sách chống độc quyền,…

Ví dụ của chính sách công

Ví dụ về chính sách công ở Việt Nam

• Chính sách xóa đói giảm nghèo: Chính phủ Việt Nam đã triển khai nhiều chương trình hỗ trợ giảm nghèo như Chương trình 135 nhằm hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội các xã đặc biệt khó khăn. Chương trình này cung cấp hỗ trợ tài chính, cơ sở hạ tầng và đào tạo nghề để giúp người dân thoát nghèo.
• Chính sách bảo hiểm y tế toàn dân: Việt Nam đã xây dựng hệ thống bảo hiểm y tế cho người dân nhằm cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe cho tất cả mọi người, đặc biệt là nhóm người có thu nhập thấp và nhóm dễ bị tổn thương.
• Chính sách về giáo dục miễn phí: Chính phủ Việt Nam có quy định về việc giáo dục phổ thông miễn phí cho học sinh tiểu học và trung học cơ sở, tạo điều kiện tiếp cận giáo dục cho mọi tầng lớp xã hội.
• Chính sách về an ninh lương thực: Việt Nam đã triển khai các chính sách khuyến khích phát triển nông nghiệp, đặc biệt là trong sản xuất lúa gạo, để đảm bảo cung cấp đủ lương thực cho người dân và xuất khẩu ra nước ngoài.
• Chính sách bảo vệ môi trường: Chính phủ đã ban hành Luật Bảo vệ Môi trường, và các quy định nghiêm ngặt về bảo vệ rừng, giảm thiểu ô nhiễm, khuyến khích sử dụng năng lượng tái tạo.

Ví dụ về chính sách công ở nước ngoài

• Chính sách y tế của Anh (NHS - National Health Service): Hệ thống y tế quốc gia của Vương quốc Anh cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe miễn phí cho mọi công dân. Chính sách này được xem là một trong những hệ thống y tế công cộng hiệu quả và toàn diện nhất thế giới.
• Chính sách New Deal của Mỹ (1933): Chính sách này được Tổng thống Franklin D. Roosevelt ban hành trong thời kỳ Đại Khủng Hoảng, bao gồm các chương trình xây dựng cơ sở hạ tầng, hỗ trợ việc làm, và tạo ra mạng lưới an sinh xã hội nhằm khôi phục nền kinh tế.
• Chính sách năng lượng tái tạo của Đức (Energiewende): Đức đã triển khai chiến lược "Energiewende" nhằm chuyển đổi từ năng lượng hạt nhân và nhiên liệu hóa thạch sang năng lượng tái tạo như điện gió, mặt trời, để bảo vệ môi trường và đối phó với biến đổi khí hậu.
• Chính sách bảo hiểm thất nghiệp tại Đan Mạch: Đan Mạch có chính sách hỗ trợ người lao động thất nghiệp rất cao với việc cung cấp bảo hiểm thất nghiệp, giúp họ duy trì cuộc sống trong thời gian tìm kiếm việc làm mới, đồng thời khuyến khích việc tái đào tạo kỹ năng.
• Chính sách một con của Trung Quốc (1979 - 2015): Để kiểm soát sự gia tăng dân số, Trung Quốc đã thực hiện chính sách một con. Chính sách này đã có tác động lớn đến cấu trúc dân số của quốc gia trong nhiều thập kỷ.

Những ví dụ này cho thấy chính sách công có thể rất đa dạng, từ các vấn đề về xã hội, kinh tế, đến môi trường, và thường có tác động sâu rộng đến cuộc sống người dân cũng như sự phát triển quốc gia..

Chính sách công về xóa đói giảm nghèo của Việt Nam

Chính sách công về xóa đói giảm nghèo của Việt Nam là một trong những ưu tiên quan trọng trong chiến lược phát triển quốc gia, nhằm giảm thiểu sự chênh lệch giàu nghèo và cải thiện đời sống người dân, đặc biệt ở các khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa và dân tộc thiểu số. Những chính sách này đã được thực hiện trong nhiều năm với các mục tiêu và chương trình cụ thể, nhằm hỗ trợ những đối tượng dễ bị tổn thương trong xã hội.

Mục tiêu chính

• Giảm tỷ lệ hộ nghèo: Đảm bảo tất cả người dân, đặc biệt là các nhóm yếu thế, đều có cơ hội thoát nghèo, cải thiện mức sống, và hòa nhập kinh tế - xã hội.
• Phát triển bền vững: Không chỉ tập trung vào việc cung cấp viện trợ tài chính mà còn giúp người nghèo phát triển bền vững thông qua các chương trình đào tạo, giáo dục, y tế và việc làm.

Các chính sách và chương trình chính

Một số chính sách và chương trình tiêu biểu trong lĩnh vực xóa đói giảm nghèo của Việt Nam bao gồm:

Chương trình 135

Chương trình phát triển kinh tế - xã hội dành cho các xã đặc biệt khó khăn, vùng dân tộc thiểu số và miền núi, thường được gọi là Chương trình 135. Đây là một chương trình quốc gia tập trung vào việc cung cấp cơ sở hạ tầng, đào tạo nghề và hỗ trợ sinh kế.

Chương trình hỗ trợ tín dụng cho người nghèo

Ngân hàng Chính sách Xã hội đã triển khai nhiều chương trình tín dụng ưu đãi dành cho hộ nghèo, hộ cận nghèo và các đối tượng chính sách khác. Các khoản vay này thường có lãi suất thấp hoặc không lãi suất, giúp các hộ nghèo có thể đầu tư vào sản xuất, kinh doanh hoặc học tập.

Chương trình đào tạo nghề và tạo việc làm

Chính phủ đã thực hiện nhiều chương trình đào tạo nghề nhằm cung cấp kỹ năng cần thiết cho người lao động nghèo, giúp họ có cơ hội tìm việc làm và cải thiện thu nhập. Các chương trình này cũng tập trung vào việc hỗ trợ các đối tượng dễ bị tổn thương như phụ nữ, thanh niên và người khuyết tật.

Chính sách hỗ trợ y tế, giáo dục cho người nghèo

Người nghèo và các nhóm yếu thế được hỗ trợ y tế thông qua chương trình bảo hiểm y tế và các dịch vụ y tế miễn phí hoặc giảm phí. Trẻ em thuộc các hộ nghèo được hỗ trợ học bổng, miễn giảm học phí và các khoản chi phí liên quan khác.

Thành tựu

Nhờ các chính sách xóa đói giảm nghèo, Việt Nam đã đạt được những thành tựu đáng kể trong nhiều năm qua:

• Tỷ lệ hộ nghèo giảm mạnh: Từ mức trên 58% (năm 1993), tỷ lệ hộ nghèo đã giảm xuống còn khoảng 2,75% vào năm 2022.
• Cải thiện chất lượng cuộc sống: Nhiều hộ gia đình ở các vùng khó khăn đã thoát nghèo, cải thiện điều kiện sống nhờ vào các chính sách hỗ trợ của chính phủ.
• Nâng cao tiếp cận dịch vụ cơ bản: Người dân ở các vùng sâu, vùng xa hiện nay có thể tiếp cận tốt hơn với các dịch vụ y tế, giáo dục và cơ sở hạ tầng.

Thách thức

Mặc dù đạt được nhiều thành tựu, việc xóa đói giảm nghèo tại Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều thách thức:

• Chênh lệch vùng miền: Tỷ lệ hộ nghèo ở các vùng dân tộc thiểu số và miền núi vẫn cao hơn nhiều so với các vùng khác, và chênh lệch giàu nghèo giữa các khu vực đang ngày càng rõ rệt.
• Biến đổi khí hậu: Các khu vực nghèo dễ bị ảnh hưởng bởi thiên tai, biến đổi khí hậu, làm gia tăng khó khăn cho người dân trong việc duy trì sinh kế và phát triển kinh tế.
• Đào tạo và việc làm: Mặc dù có nhiều chương trình đào tạo nghề, việc tạo ra việc làm ổn định và phù hợp với người dân ở các vùng nghèo vẫn là một thách thức lớn.

Hướng đi tương lai

Việt Nam đang tiếp tục cải tiến các chương trình xóa đói giảm nghèo bằng cách:

• Đẩy mạnh phát triển kinh tế vùng nông thôn và miền núi.
• Tăng cường các chính sách phát triển bền vững, kết hợp giữa hỗ trợ tài chính và cải thiện năng lực cho người dân.
• Tập trung vào các giải pháp thích ứng với biến đổi khí hậu và giảm thiểu rủi ro thiên tai cho các vùng dễ bị tổn thương.

Chính sách xóa đói giảm nghèo của Việt Nam là một phần không thể thiếu trong chiến lược phát triển bền vững, nhằm đảm bảo sự thịnh vượng chung và công bằng xã hội cho mọi người dân.

Chính sách một con của Trung Quốc

Chính sách một con của Trung Quốc, được áp dụng từ năm 1980 đến 2016, là một trong những chính sách kiểm soát dân số nổi tiếng nhất thế giới. Chính sách này ra đời với mục tiêu kiểm soát sự gia tăng dân số quá nhanh, đảm bảo phát triển kinh tế bền vững và giảm áp lực lên tài nguyên thiên nhiên, xã hội.

Bối cảnh ra đời

Sau khi Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa được thành lập năm 1949, Trung Quốc khuyến khích người dân sinh nhiều con để tăng dân số và phát triển kinh tế. Tuy nhiên, đến thập niên 1970, chính phủ nhận thấy sự bùng nổ dân số gây áp lực lớn lên kinh tế, tài nguyên và dịch vụ xã hội.

Vì vậy, năm 1980, chính phủ Trung Quốc chính thức ban hành chính sách một con, yêu cầu hầu hết các cặp vợ chồng chỉ được phép sinh một con, với một số ngoại lệ dành cho dân tộc thiểu số hoặc những vùng nông thôn (trong trường hợp sinh con gái đầu lòng, họ có thể được phép sinh con thứ hai).

Cách thức triển khai

• Hạn chế sinh sản: Mỗi cặp vợ chồng chỉ được sinh một con. Những cặp vợ chồng sinh con thứ hai mà không được phép sẽ bị phạt nặng, mất quyền lợi xã hội, và thậm chí có thể bị ép buộc phá thai.
• Các biện pháp thưởng phạt: Chính phủ cung cấp một số quyền lợi như nhà ở, học phí giảm, và việc làm cho các gia đình tuân thủ chính sách. Ngược lại, những gia đình vi phạm có thể bị phạt tiền, bị tước quyền lợi giáo dục và y tế.
• Kiểm soát sinh sản: Chính phủ thực hiện nhiều biện pháp như kiểm soát phương tiện tránh thai, phá thai và triệt sản nhằm đảm bảo thực hiện chính sách.

Tác động của chính sách

Mặt tích cực:

• Kiểm soát dân số: Chính sách đã giúp Trung Quốc giảm tốc độ tăng dân số, từ hơn 2% mỗi năm vào thập niên 1970 xuống còn 0,5% vào cuối thế kỷ 20.
• Phát triển kinh tế: Việc giảm áp lực dân số đã giúp Trung Quốc tập trung nguồn lực vào phát triển kinh tế, đầu tư vào giáo dục và y tế, qua đó nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân.

Mặt tiêu cực:

• Già hóa dân số: Một trong những hậu quả lớn nhất là tình trạng già hóa dân số. Do tỷ lệ sinh thấp, Trung Quốc đang phải đối mặt với sự gia tăng nhanh chóng của dân số già, làm tăng áp lực lên hệ thống an sinh xã hội và lao động.
• Mất cân bằng giới tính: Chính sách một con đã dẫn đến tình trạng mất cân bằng giới tính, do nhiều gia đình thích sinh con trai hơn và dẫn đến việc phá thai giới tính hoặc bỏ rơi bé gái. Tỷ lệ nam giới vượt trội so với nữ giới đã tạo ra các vấn đề xã hội, như thiếu phụ nữ để kết hôn, gia tăng bạo lực và mua bán người.
• Áp lực tâm lý và xã hội: Chính sách này cũng tạo ra áp lực lớn cho các gia đình, đặc biệt là những gia đình chỉ có một con, khi đứa trẻ phải chịu trách nhiệm chăm sóc cha mẹ già yếu mà không có sự hỗ trợ từ anh chị em. Điều này còn gọi là hiện tượng "4-2-1", nghĩa là một con phải chăm sóc hai cha mẹ và bốn ông bà.

Sự điều chỉnh và kết thúc chính sách

Vào năm 2013, do nhận thức được những hệ quả tiêu cực của chính sách, Trung Quốc đã bắt đầu nới lỏng, cho phép một số gia đình sinh hai con nếu một trong hai cha mẹ là con một.

Đến năm 2016, chính phủ Trung Quốc chính thức bãi bỏ chính sách một con và thay thế bằng chính sách hai con. Điều này được thực hiện nhằm khuyến khích các gia đình sinh thêm con, giúp cân bằng dân số và giảm thiểu áp lực của dân số già. Tuy nhiên, cho đến nay, chính sách này chưa mang lại hiệu quả rõ rệt, do nhiều gia đình trẻ gặp khó khăn trong việc quyết định sinh thêm con do chi phí nuôi dưỡng và giáo dục cao.

Hậu quả lâu dài

• Thiếu hụt lao động: Tỷ lệ sinh thấp trong nhiều thập kỷ đã khiến Trung Quốc đối mặt với tình trạng thiếu hụt lực lượng lao động trẻ. Điều này có thể làm giảm tốc độ tăng trưởng kinh tế trong tương lai.
• Hệ lụy xã hội: Mất cân bằng giới tính tiếp tục là một vấn đề lớn, và ảnh hưởng tới cấu trúc xã hội của Trung Quốc trong nhiều thập kỷ tới.
• Áp lực lên hệ thống an sinh xã hội: Với số lượng người già tăng nhanh chóng, hệ thống chăm sóc y tế và lương hưu của Trung Quốc sẽ gặp áp lực lớn trong việc đảm bảo an sinh xã hội.

Tương lai và triển vọng

Mặc dù chính sách đã thay đổi, Trung Quốc vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức liên quan đến dân số và kinh tế trong thời gian tới. Chính phủ đã đưa ra nhiều biện pháp khuyến khích sinh con, nhưng việc đảo ngược xu hướng giảm sinh đòi hỏi sự thay đổi sâu rộng trong cả chính sách và xã hội.